Bijna alle uitgaven aan de jeugdhulp en Wmo komen voort uit individuele indicaties. Dat betekent dat als je goed naar de individuele indicaties kijkt, je daarmee ook naar je totale kosten kijkt. Het loont dus veel meer om te kijken hoe die indicaties tot stand komen, dan naar de manier van inkopen.
Beheersmaatregelen in het sociaal domein
“Nee. Een nieuwe of aangepaste inkoopsystematiek gaat je als gemeente niet helpen om te bezuinigen.” Recent ben ik voor een gemeente gevraagd om mogelijke beheersmaatregelen op te stellen om de uitgaven op de jeugdwet te beperken. Een vraagstuk waar momenteel veel gemeenten mee worstelen.
Waar ik me over verbaas is dat veel gemeenten de oplossing zoeken in de inkoopsystematiek en de tarieven die daarbij horen. Hoewel het inderdaad mogelijk is om hier voordeel uit te halen, weegt de (administratieve) rompslomp vaak niet op tegen de (marginale) kostenbesparing. In plaats daarvan kunnen gemeente beter kijken naar het goed uitvoeren van hun huidige systeem.
Bijna alle uitgaven aan de jeugdhulp en Wmo komen voort uit individuele indicaties. Dat betekent dat als je goed naar de individuele indicaties kijkt, je daarmee ook naar je totale kosten kijkt. Het loont dus veel meer om te kijken hoe die indicaties tot stand komen, dan naar de manier van inkopen. Immers, de manier van inkopen bepaalt niet hoeveel geld een gemeente uitgeeft.
Waar kan het ‘fout’ gaan?
Hoe kan een gemeente dan kosten besparen? Kostenbeheersing gaat ervan uit dat je als gemeente invloed hebt op de lokale uitgaven aan jeugdhulp, op korte termijn. Dat betekent dat je op zoek moet naar de plekken die nog niet goed zijn ingericht, anders is er geen kostenbesparing te realiseren. Omdat de indicaties de totale uitgaven bepalen, zijn er maar een beperkt aantal plekken waar het fout kan gaan:
- De hoeveelheid tijd die nodig is om de zorg te verlenen is niet juist (het resultaat kan behaald worden met minder zorg);
- Het product dat ingezet wordt is niet juist (het resultaat kan behaald worden met een lichter product);
- De prijs van een product is niet juist (de winstmarge van een product is te groot);
- De kwaliteit van zorg is onvoldoende (de resultaten worden niet behaald waardoor langer of meer zorg nodig is);
- De financier is niet juist (de geleverde zorg is geen gemeentelijke taak).
Deze onderwerpen helpen gemeente om te zoeken naar maatregelen die op de korte termijn een financieel effect hebben. Natuurlijk zijn er op de middellange- en lange termijn andere onderwerpen te bedenken die een kostendrukkend effect hebben. Transformatie noemen we dat. Daarnaast kan een gemeente kiezen om met wachtlijsten te werken. Het creëren van wachtlijsten heeft echter op termijn een kosten opdrijvend effect en is daarmee een schijnmaatregel.
Dat gezegd hebbende kan een gemeente maatregelen bedenken die op één of meerdere van bovenstaande punten invloed uitoefent. De meest voor de hand liggende is om goed te kijken naar indicatiesteller – zowel de gemeente zelf als de medisch verwijzer.
Kwaliteit – de meest effectieve bezuinigingsmaatregel
Het lastige is echter dat de gemeente de grootste kostenbesparing realiseert door het vergroten van de kwaliteit van zorg, terwijl dit meteen het meest weerbarstig is. Een inwoner die geen zorg meer nodig heeft (omdat de resultaten behaald zijn) is eindeloos veel goedkoper dan een tarief dat met een paar procent wordt bijgesteld (inclusief rechtszaken, aanpassingen van alle ICT-systemen en onderzoek naar de tarieven).
Dit is overigens geen pleidooi om resultaten te gaan meten en dat te benchmarken. Het meten van resultaat kan een hulpmiddel zijn tussen een hulpverlener en hulpvrager om in gesprek te gaan over het traject. Het gebruiken van deze informatie om kwaliteit te beoordelen is een misvatting. Wat een gemeente wél kan doen is de juiste randvoorwaarden creëren waarbinnen goede zorg geleverd kan worden. Een klimaat waarin een betekenisvolle en gelijkwaardige ontmoeting kan plaatsvinden rondom de kwetsbaarheid van een persoon.
Zo kan een gemeente reflectie van zorgverleners faciliteren (zie ook het kwaliteitskader gehandicaptenzorg), inzetten op presentie of gebruik maken van ervaringsdeskundigheid. In een tijd van schaarste van personeel, vergrote ambulante druk op de voorzieningen en tekorten bij aanbieders én gemeenten werkt het beter om via de zorginhoudelijke weg te zoeken naar beheersmaatregelen.
En nu?
De opsomming hierboven geeft gemeenten een kader om na te denken over hun invloed op de kosten en waar zij de zorg willen beïnvloeden. Mijn overtuiging is dat er binnen de vijf genoemde onderwerpen voldoende maatregelen zijn te bedenken die de kwaliteit van zorg verbeteren en tegelijkertijd de kosten drukken. Benieuwd hoe? Neem contact op met Goof van Westing via goof.van.westing@adjust.nl of op 06 58 83 99 12.
Overigens hebben wij ook een whitepaper geschreven over het sturen op kwaliteit in het sociaal domein. Deze vind je hier.
Lees verder in ons kenniscentrum
